Martin Buber (1878 – 1965), diğerlerinden ayıran özelliği, özneler arası ilişkilerden bahsetmesidir. Buber’in eğitim anlayışını iki farklı perspektifle ele alabiliriz:
Çocuk Merkezli Anlayış: Öğretmen veya eğitimcinin görevi, esasen zararlı etkileri ve çocuğun özgürce gelişimine zarar veren engelleri ortadan kaldırmak ve çocuğun kendi özgürlüğünü yaşamasına izin vermektir. Öğretmen, çocuğun doğal gelişimine eşlik etmeli ve var olan yetenekleri açığa çıkarmalıdır. Öğretmenin rolü, bir bahçıvan gibi toprağı hazırlamak ve çevreyi düzenlemek gibidir. Öğretmen, çocuğun gelişimine yardımcı olur.
Öğretmen Merkezli Anlayış: Buber, öğretmen merkezli anlayışı “heykeltraş” metaforu ile açıklar. Öğretmen, kafasındaki bir plan veya tasarım doğrultusunda öğrenciyi şekillendirir. Öğretmen, kendi vizyonuna göre öğrenciyi eğitir.
İlişkiler: Buber’in eğitim anlayışında ilişkiler iki şekilde tanımlanır:
- Ben – O İlişkileri: Bu ilişki, insanın fayda sağlamak amacıyla yönlendiği nesne veya kişilere karşı aldığı tavırı ifade eder. Örnek olarak, bir kişi mağazaya gider, alışveriş yapar ve kasiyerle genellikle kişisel bir ilişki kurmaz. Bu durum, ben-o ilişkisi olarak tanımlanır.
- Ben – Sen İlişkileri: Bu ilişkide ise her iki taraf da öznedir. İnsanlar arasında daha kişisel, iki yönlü ilişkileri ifade eder.
Varlık Anlayışı Kısmı: Egzistansiyalist düşünürler, nesnel hakikatlerin varlığını kabul etmelerine rağmen, onun insan yaşamına herhangi bir katkı sağlamadığını söylerler.
Bilgi Görüşü Kısmı: Bilgi, öncelikle insanın insanla ve insanın beşeri durumuyla ilgili öznel gerçeklikleri ele almak bakımından öznel olmalıdır.
Değer Anlayışı: Özgürlük sorumluluktan ayrılmaz.
Egzistansiyalist Eğitim Anlayışı: Egzistansiyalist eğitim, temel olarak insanları dönüştürmeye ve sahici bir varoluşa erişme yönünde rehberlik etmeye çalışır. Amaçları, öğrenciyi kendisine döndürmek, öğrencinin varoluşunun tüm yükünü ve sorumluluğunu üstlenmesini sağlamak, öğrenciye kişisel kimlik bilinci kazandırarak kendi kaderinin belirleyicisi olmasını sağlamaktır.
Egzistansiyalist Eğitim Programı ve Öğretmen Tutumu: Öğretmen, kendini ve konusunu egosuna veya bilgiye kaptırmadan, eğitime adanmış bir hayatı sürdüren bir misyoner gibi olmalıdır.